Op het oog onschuldige verwondingen in huiselijke kring kunnen soms toch de aandacht en zorg van een wonddeskundige nodig hebben. De vinger op deze foto is van een vrouw van drieënzeventig jaar en een kettingrookster. Ze is gebeten door haar kat toen ze het dier onverwacht oppakte, die daarvan schrok. De beet is precies in het kootje van haar wijsvinger en heeft het gewricht en aanhechtingen daarbij beschadigd. De beschadiging in het gewricht wordt operatief hersteld en grondig gereinigd, waarna fysiotherapie volgt om haar te helpen de vinger weer te kunnen buigen en weer volledig te kunnen gebruiken. Voor de operatie is de wijsvinger bovenop het gewricht en aan de onderkant open gemaakt en weer gehecht. Aan de zijkant van het gewricht is een opening ontstaan waaruit wondvocht en pus komt.
Ronald Lau laat in deze casuïstiek zien hoe de genezing van een wond wordt belemmerd door een botontsteking, die later is opgetreden in het gewricht onder de wond, door een bot residu.
De casuïstiek is te lezen in het Nederlands Tijdschrift voor Wondzorg (nr.8 -2019)
Debridement verandert een gecompliceerde of tot stilstand gekomen wond in een acute wond, door het verwijderen van niet- vitaal weefsel dat de excessieve inflammatie en bacteriele groei verergert. Het kan de door de biofilm en infectie vertraagde genezing bevorderen en de wond helpen uit de gestagneerde inflammatoire fase te komen en over te gaan in de proliferatiefase. Debridement verwijdert ook de verouderde cellen die niet reageren op groeifactoren en cytokinen. Het verwijderen van deze cellen maakt de weg vrij voor gezonde, responsieve cellen in de wondomgeving. Deze gezonde cellen kunnen ook op de wondomgeving worden aangebracht door middel van producten die zulke gezonde cellen bevatten.
Om een goed debridement uit te voeren zijn er verschillende technieken die kunnen worden gebruikt.
Debridement is het verwijderen van de schadelijke invloeden
van dood weefsel, om vervolgens granulatievorming te bevorderen.
We onderscheiden zes technieken voor debridement:
Autolytisch debridement
Bij autolytisch debridement wordt gebruik gemaakt van lichaamseigen enzymen en wondvocht. De wond wordt verbonden met een occulsief of semi-occlusief verband. De wond wordt hierdoor vochtig, zachter waardoor necrose uiteindelijk kan verweken. Hierdoor ontstaat een scheiding tussen gezond en niet-gezond weefsel. Hoewel de zelfreinigende werking van wonden zeer aantrekkelijk lijkt is het nadeel dat het proces traag kan werken. Daarnaast is vaak een vervelend macererend effect aanwezig op de wondranden zodat autolyse gestaakt moet worden. Een ander niet ondenkbaar gevaar is het ontstaan van levensbedreigende infecties onder het verband.
Biologisch debridement
Biologisch debridement wordt gedaan met levende organismen zoals maden. Met maden kunnen aanzienlijke hoeveel-heden necrose worden verwijderd. Vooral grijs/witte necrose en gele wonden kunnen gemakkelijk worden gereinigd om vervolgens granulatievorming te bevorderen. Met madenbehandeling kan een goed scheidingsvlak tussen dood en levend weefsel worden bereikt, en wordt beginnend granulatieweefsel niet iatrogeen beschadigd. Zwarte, droge necrose kan niet worden behandeld met maden (zie pagina over madentherapie).
Chirurgisch debridement
Chirurgisch debridement gebeurt in de praktijk meestal met een scherpe lepel (curette) of mes. Het schoonschrapen van een wondbodem met een scherpe lepel wordt gedaan bij oppervlakkige natte necrose en om stolsel te verwijderen (zie afbeelding). De pijn is vaak de beperkende factor bij deze techniek.
Debridement met het mes (scherp debridement) is geïndiceerd bij zwarte, droge necrose zoals bij decubitus vaak wordt gezien. Het nadeel van scherpe necrotectomie is dat gezond granulatieweefsel kan worden beschadigd als er geen goed snijvlak wordt verkregen. Het is beter om meerdere keren een beperkte necrotectomie te doen, dan teveel gezond wondweefsel te verwijderen.
Enzymatisch debridement
Enzymen zijn lichaamseigen stoffen. Ze zijn overal in ons lichaam aanwezig en werkzaam. Ze hebben een regulerende functie. Geen enkel proces in ons lichaam kan verlopen zonder tussenkomst van enzymen. In alle lichaamscellen van alle organen zijn verschillende enzymen werkzaam. Onze spijsvertering, onze ademhaling, onze bloeddruk, onze nieren, alles werkt omdat er in alle organen en in elke cel van het lichaam enzymen werkzaam zijn, die de processen regelen.
Mechanisch debridement
Bij mechanisch debridement wordt gebruik gemaakt van niet-discrimiatieve krachten waarbij necrose wordt gescheiden van gezond weefsel. Hieronder valt ook de traditionele nat-droog behandeling. Waarbij natte gazen op de wond worden geplaatst, welke dan met kracht worden verwijderd indien deze droog zijn. Het is duidelijk dat hiermee niet alleen necrose, maar ook gezond weefsel wordt verwijderd. Wondspoeling is ook een vorm van mechanisch reinigen. Ook modernere behandelingen met bijvoorbeeld de verschillende hydro-jets die op de markt zijn behoren tot het mechanisch debridement.
Chemisch debridement
Chemisch debridement wordt tegenwoordig niet zoveel toegepast, omdat bij een geringe wondnecrose vaak teveel gezond weefsel wordt aangetast. Echter bij veel necrose is een korte behandeling (tot 4 weken) praktisch wel mogelijk. Netto zal het oplossend effect op de necrose dan groter zijn dan de schade die optreedt op gezonde weefsel. Eusol is veel gebruikt chemisch preparaat. Het nadeel van Eusol is dat het soms wel 3x per dag moet worden toegepast om effectief te zijn, waardoor verpleegkosten relatief hoog zijn.
Interessante link:
- EWMA Document: Debridement
Bron:
Complexe en chronische wonden
Nederlands Tijdschrijft voor Wondzorg (nr.10 oktober 2014)